Weduta to kompozycja malarską łączącą elementy architektury, jeśli malarz umiejscowił osoby to nazywamy taki obraz: pejzaż miejski ze sztafażem lub weduta ze sztafażem. Terminu takiego używano na oznaczenie weduty, znaczy widoku. Szeroki, rozległy widok miasta obserwowany ze znacznej odległości, często z wyżej położonego miejsca to panorama. Niekiedy weduta łączy się z mariną, jeśli przedstawia fragment portu i zabudowań nadbrzeżnych. Malarza specjalizującego się w widokach miejskich nazywamy wedutystą.
Widok na miasto - Weduta (z włoskiego: widok, panorama) to rodzaj pejzażu, lecz tym razem nie ukazuje on krajobrazu naturalnego, lecz miejski. Służy zatem przedstawieniu kompozycji składającej się z architektury miasta. Gatunek ten rozwinął się najsilniej we Włoszech, a dokładniej w Wenecji obecnej na obrazach Antonio Canalego zw. Canaletto i Francesco Guardiego, ale jego wybitne przykłady znajdziemy też wcześniej, choćby w twórczości Jana Vermeera (widoki Delft). W Polsce w tej kategorii przodował Bernardo Bellotto, również zwany Canaletto. To właśnie między innymi z pomocą jego warszawskich wedut udało się odbudować stolicę po II wojnie światowej.
- Weduta na obrazach olejnych
Weduta, pochodząca od włoskiego słowa 'veduta', oznacza w malarstwie ogólny widok miasta lub jego fragment, często z dodatkiem sztafażu, czyli postaci ludzkich, zwierząt czy pojazdów, które ożywiają scenę. Ten gatunek sztuki, który rozkwitł w XVII wieku w Holandii, a następnie w XVIII wieku w Wenecji, stał się popularny dzięki artystom takim jak Canaletto, Bellotto, Guardi i Piranesi, którzy słynęli z przedstawiania miast z niemal fotograficzną dokładnością. W Polsce, choć wedutystów było niewielu, to dzieła takie jak "Rynek krakowski" Józefa Mehoffera czy "Widok Warszawy z tarasu Zamku Królewskiego" Bellotta, świadczą o bogatej tradycji tego gatunku. Weduta może być również capriccio, czyli kaprys architektoniczny, gdzie realne budowle są przedstawiane w fantazyjnym zestawieniu, tworząc niezwykłe, często idealizowane pejzaże miejskie. Historia weduty jest fascynująca, od jej początków jako tła w starożytnych przedstawieniach, przez rozwój jako samodzielnego gatunku w renesansie, aż po współczesne interpretacje, które nadal czerpią z bogatej tradycji i technik, takich jak użycie camera obscura do wykreślania perspektyw.
- Malarstwo wedutowe
Znane z przedstawiania szczegółowych i realistycznych widoków miast, opierało się na kilku kluczowych technikach, które pozwalały artystom osiągnąć ich charakterystyczną dokładność i głębię. Jedną z podstawowych metod było wykorzystanie perspektywy zbieżnej, gdzie wszystkie linie prowadzą do jednego punktu na horyzoncie, co pozwalało na stworzenie iluzji trójwymiarowej przestrzeni na płaskiej powierzchni obrazu. Alternatywnie, stosowano perspektywę boczną z dwoma punktami zbieżnymi, co nadawało scenie większą dynamikę i głębię. Innym narzędziem, które miało kluczowe znaczenie dla wedutystów, była camera obscura – ciemnia optyczna, która pozwalała na rzutowanie odwróconego obrazu widoku na papier lub płótno, co ułatwiało przerysowanie szczegółów z niezwykłą precyzją. Ta technika była szczególnie przydatna w przypadku skomplikowanych scen miejskich, gdzie liczne detale architektoniczne wymagały dokładnego odwzorowania. W przypadku capriccio, czyli kaprysów architektonicznych, artyści często łączyli elementy rzeczywiste z wymyślonymi, tworząc fantastyczne kompozycje, które choć nieistniejące, wydawały się być realne dzięki zastosowaniu tych samych technik perspektywicznych. W ten sposób, weduta mogła stać się idealizowanym przedstawieniem, które przekraczało granice rzeczywistości, oferując widzowi zarówno dokładny widok miasta, jak i wizję tego, co mogłoby być. Te techniki, połączone z mistrzowskim użyciem światła i cienia, pozwalały wedutystom na tworzenie dzieł, które były nie tylko artystycznymi reprezentacjami, ale także dokumentami epoki, odzwierciedlającymi zarówno fizyczny wygląd, jak i atmosferę miejskich pejzaży.
